พิพิธภัณฑ์พระจุฑาธุชราชฐาน

พิพิธภัณฑ์พระจุฑาธุชราชฐาน เกาะสีชัง
[ หอประวัติจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ]

พระจุฑาธุชราชฐาน เป็นพระราชวังฤดูร้อนในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 5 ตั้งอยู่ที่เกาะสีชัง โดยได้โปรดเกล้าโปรดกระหม่อม ให้สร้างพระที่นั่งพระตำหนักตลอดจนสถานที่ต่างๆ และพระราชทานนามพระราชวังตามพระนามสมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้าจุฑาธุชธราดิลกฯ ที่ประสูติ ณ ที่นั้นว่า "พระจุฑาธุชราชฐาน"

ในปีพุทธศักราช 2431 เกาะสีชังได้เป็นที่ประทับของสมเด็จพระนางเจ้าเสาวภาผ่องศรี และสมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้ามหาวชิราวุธ เนื่องจากเมื่อสมเด็จพระนางเจ้าเสาวภาผ่องศรีทรงพระประชวรคณะแพทย์ถวายความเห็นว่าควรจะเสด็จไปประทับอยู่ที่ซึ่งได้อากาศชายทะเล จึงเสด็จไปประทับเป็นระยะๆ ตั้งแต่นั้นมา โดยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ได้เสด็จพระราชดำเนินที่เกาะสีชังประทับแรมด้วยเนืองๆ

ปีพุทธศักราช 2432 ได้โปรดเกล้าโปรดกระหม่อมให้สร้างตึกวัฒนา ตึกผ่องศรี ตึกอภิรมย์ พระราชทานให้เป็นสถานที่สำหรับผู้ป่วยไข้รักษาตัว

ปีพุทธศักราช 2434 โปรดเกล้าโปรดกระหม่อม ให้ขุดบ่อน้ำ พระราชทานชื่อว่า "บ่ออัษฎางค์" โปรดเกล้าโปรดกระหม่อม ให้สร้าง "สะพานอัษฎางค์" สร้าง "อัษฎางค์ประภาคาร " สร้างศาลเจ้าชื่อว่า "ศาลศรีชโลธรเทพ" โปรดเกล้าโปรดกระหม่อม ให้ตัดถนนภายในเกาะ และสร้างสถานที่ต่างๆ อีกหลายแห่ง

ปีพุทธศักราช 2435 โปรดเกล้าโปรดกระหม่อม ให้สร้างพระราชฐานให้มั่นคงยิ่งขึ้น เพื่อเป็นที่ประทับในฤดูร้อนได้แก่ พระที่นั่ง 4 องค์ พระตำหนัก 14 พระตำหนัก บ่อ 14 บ่อ สระ 3 สระ ธาร 2 ธาร บันได 21 บันได เป็นต้น และพระราชทานชื่อสถานที่ต่างๆ เหล่านี้ให้ไพเราะคล้องจองกัน

ปัจจุบันพระจุฑาธุชราชฐาน เกาะสีชัง มีพื้นที่ 224 ไร่ อยู่ในความดูแลของจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ซึ่งได้รับมอบสิทธิการใช้ที่ดินจากกรมธนารักษ์ ในปีพุทธศักราช 2521 โดยได้ใช้พื้นที่ส่วนหนึ่งเป็นสถานีวิจัยวิทยาศาสตร์ทางทะเลและศูนย์ฝึกนิสิต พร้อมทั้งดูแลโบราณสถานโบราณวัตถุในเขตที่ดินดังกล่าวให้อยู่ในสภาพที่เป็นประโยชน์แก่สาธารณชนสืบไป